ZROZUMIENIE UMOŻLIWIA ZASTĄPIENIE NIERACJONALNYCH DZIAŁAŃ LUB BEZRADNOŚCI PRZEZ DZIAŁANIA RACJONALNE


Cybernetyka a zarządzanie (1969):

"Definicja cybernetyki, jako nauki o sterowaniu, pomimo swojej zwięzłości i prostoty, może być zrozumiała tylko o tyle, o ile zrozumiały będzie wyraz sterowanie.

Sterowanie jest to wywieranie pożądanego wpływu na określone zjawiska.

(...) Pojawienie się cybernetyki uogólniło pojęcie sterowania na wszelkie dziedziny. Z cybernetycznego punktu widzenia sterowaniem jest naciśnięcie przycisku dzwonka elektrycznego, odkręcanie i zakręcanie kurka instalacji wodociągowej, prowadzenie samochodu, regulowanie ruchu ulicznego przez milicjanta, wydzielanie się hormonów w organizmie, podnoszenie i obniżanie podatków itp.

W definicji sterowania istotne jest wskazanie na wywieranie pożądanego wpływu. Jeśli turysta, trąciwszy nieostrożnie kamień, spowoduje nawet obsunięcie się całej ich lawiny, to proces taki nie jest sterowaniem.
Byłby to proces sterowania dopiero w przypadku, gdyby turysta trącił kamień w celu spowodowania lawiny. Proces sterowania wymaga więc istnienia celu, który w wyniku sterowania ma być osiągnięty".

Za definicję cybernetyki można by uważać tytuł książki Wienera, gdyby nie to, że tytuł ten zawiera kilka będnych szczegółów.

Wskazując na to, że sterowanie zachodzi w zwierzęciu i maszynie, Wiener chciał podkreślić, że chodzi o wszelkiego rodzaju sterowanie, tj. zarówno w tworach ożywionych, jak i nieożywionych, co przy formułowaniu definicji nie wymaga podkreślenia.

Podobnie zbędna jest wzmianka o komunikacji, gdyż nie istnieje sterowanie bez przekazywania informacji, a przekazywanie informacji służy wyłącznie do sterowania.

Po tych uproszczeniach można powiedzieć po prostu, że cybernetyka jest to nauka o sterowaniu*

Z definicji tej wynika, że wszystko, co jest sterowaniem, wchodzi w zakres cybernetyki.

(...) w ujęciu cybernetycznym zachowanie się człowieka jest procesem sterowniczym podobnie jak zachowanie się zwierzęcia, rośliny czy maszyny, i w związku z tym może być opisywane wzorami matematycznymi, modelowane itp. Takie zestawienie człowieka na równi z innymi tworami koliduje z doktrynami filozoficznymi uważającymi człowieka za jakąś nadzwyczajną istotę we wszechświecie.

Z kręgów wyznawców rozmaitych doktryn filozoficznych podnoszono niegdyś protesty przeciw stworzonej przez Darwina teorii ewolucji. Z czasem pogodzili się oni z poglądem uznającym pokrewieństwo między człowiekiem a światem zwierzęcym.

Z kolei pojawienie się cybernetyki wywołało falę oburzenia na dopatrywanie się podobieństw między człowiekiem a maszynami.

Tego rodzaju oburzenie obserwuje się przede wszystkim u wyznawców doktryn religijnych. Czują się oni zagrożeni przez cybernetykę w swoich poglądach na myślenie jako niematerialny przejaw nieśmiertelnej duszy itp.

Użyteczności cybernetyki nikt w nauce nie kwestionuje. Tu i ówdzie można się co najwyżej spotkać z wypowiedziami przedstawicieli niektórych dziedzin nauki, że cybernetyka jast nauką pomocniczą innych nauk, np.ekonomii, automatyki, prakseologii itp. (zależnie od tego, którą z nich uprawia mówiący). W rzeczywistości, doniosłość cybernetyki wynika z okoliczności, że procesy sterowania występują niemal we wszystkich zjawiskach, i polega na tym, że w postępującej od tysiącleci atomizacji na coraz węższe specjalności cybernetyka przywróciła jedność nauki i umożliwiła naukowcom porozumiewanie się wspólnym językiem. Stało się to dzięki temu, że cybernetyka nie zajmuje się konstrukcjami (z czego coś jest zrobione) lecz funkcjami (jak coś działa)".

* Ashby w książce: Wstęp do cybernetyki pisał, że cybernetyka jest to nauka o sterowaniu w ogólności.


Cybernetyczna teoria układów samodzielnych (1966):

Czas, jaki upłynął od ukazania się dzieła Norberta Wienera „Cybernetyka czyli sterowanie i przetwarzanie informacji w zwierzęciu i maszynie” [139], powinien by chyba wystarczyć do okrzepnięcia cybernetyki przynajmniej co do jej zakresu. Tymczasem ciągle jeszcze toczą się tu i ówdzie spory na temat, czym właściwie jest cybernetyka, chociaż na to pytanie odpowiedział sam Wiener w tytule swojej książki. Jeśli wziąć pod uwagę, że sterowanie oraz przetwarzanie informacji są jednym i tym samym, jako że nie ma sterowania bez przetwarzania informacji, a informacje służą wyłącznie do sterowania, to otrzymamy definicję, według której cybernetyka jest to nauka o sterowaniu. Pozostaje z tym w zgodzie pogląd W. R. Ashby'ego, który definiuje cybernetykę jako naukę o sterowaniu w ogólności [7]. Zdawałoby się, że wobec takiego stanu rzeczy nie powinno być żadnych niejasności. Jest przy tym znamienne, że podobnie zdefiniowana inna nauka, a mianowicie metrologia jako nauka o mierzeniu, nie wzbudzała i nie wzbudza żadnych kontrowersji.

Wydaje się, że różnica tkwi w konsekwencjach obu tych nauk. W odróżnieniu od metrologii, nie mającej żadnych powiązań doktrynalnych, cybernetyka narusza utarte poglądy na temat foli człowieka, traktując go na równi z innymi organizmami a nawet maszynami, co wielu ludziom wydaje się nie do przyjęcia. Z podobną reakcją spotkały się w swoim czasie prace Darwina na temat teorii ewolucji. Szybki swój rozwój cybernetyka zawdzięcza temu, że wiele postępowych umysłów ujrzało w niej syntezę zjawisk traktowanych dotychczas w rozproszeniu oraz możność uzyskania nowych narzędzi do rozwiązywania zagadnień dotyczących procesów sterowania.

Z drugiej strony można zaobserwować dążenia konserwatywnych specjalistów z różnych dziedzin nauki, zmierzające do sprowadzenia cybernetyki do roli nauki pomocniczej, umożliwiającej niektóre zastosowania teorii informacji i budowę elektronicznych modeli niektórych procesów sterowniczych. Tego rodzaju poglądy są źródłem tendencji do rozdrabniania cybernetyki na cybernetykę techniczną, biologiczną, socjologiczną itp., co jest oczywistym nieporozumieniem, ponieważ wartość cybernetyki polega na tym, że w postępującym od dawna procesie atomizacji nauki na coraz drobniejsze specjalności przywraca ona jedność nauki, a nie na tym jakoby powstała jeszcze jedna wąska specjalność.


W zbiorze znajduje się też bibliografia cybernetyki, którą tworzy Mirosław Rusek na podstawie informacji o książkach dostępnych na aukcjach w Allegro, zawartości katalogów wybranych bibliotek i bibliografii zamieszczonej w wybranych książkach i czasopismach.


© autonom 2003-2017, autonom@o2.pl